Boeken - Wild en bijster land #2

Prachtig schutblad...

Kloek boek, dat Wild en bijster land! Het ligt eindelijk in 'levende lijve' op mijn bureau. Mooie linnen kaft, zonder stofomslag. Gelukkig! De schutbladen bezaaid met prenten van...; ja, van wat eigenlijk? Ik gok van edelhert en wild zwijn, maar het is hoe dan ook een fijne binnenkomer. Veel ruimte voor beeld ook. Het zijn misschien niet de meest indrukwekkende foto's die je zou kunnen voorstellen bij een gebied als Planken Wambuis, maar ze passen wel uitstekend bij de sfeer in de rest van het boek. Bovendien zijn de bijgevoegde dvd met filmopnamen van Luc Enting een mooie aanvulling.

Wat me vooral aanspreekt in het boek is de hoge 'verzorgingsgraad'. Het is met liefde en oog voor detail gemaakt, iets wat in de uitgeverijwereld van tegenwoordig geen gewoonte meer is. Maar bovenal is en blijft de inhoud van het boek voor mij het meest interessant. Ik lees in het boek de voortdurende twijfel over wat Planken Wambuis nu is en hoe het verder moet... Wat ik daarin sterk vind, is dat diverse buitenstaanders aan het woord zijn gelaten.

In dat licht is het hoofdstuk van milieufilosoof Martin Drenthen zeer lezenswaardig. In het hoofdstuk gaat hij uitgebreid in op de invloed die wij als mens hebben gehad en dat het landschap juist daaraan zijn natuurlijke en narratieve waarde heeft te danken. Hij haalt veelvuldig de schrijver Willem van Toorn aan, een voorvechter voor het behoud van cultuurhistorische landschappen. Ik heb ooit bijna alles van Van Toorn gelezen, van zijn gedichten tot zijn allereerste verhalen, maar op een gegeven moment begon er bij mij wel wat te knagen.

Volgens Van Toorn heeft een landschap dat te 'weinig [menselijke] tekens' bevat 'ons niets te zeggen'. Het komt er op neer dat een landschap waar de menselijke invloed al of niet bewust is weggevaagd geen verhalen heeft. Daar heb ik moeite mee. Ik deel de opvatting niet dat de mens een superieur wezen is en dat alleen zijn sporen de moeite waard zijn, dat een leesbaar landschap alleen door verhalen van de diersoort mens kan worden gevuld. Ook al is onze soort waarschijnlijk de enige die verhalen op een dergelijke manier beleeft.

Drenthen eindigt zijn bijdrage verrassend met de suggestie om op Planken Wambuis een tijdje niets te doen. Het wijst voor mij even terug naar een zinnetje eerder in het boek waarin faunabeheerder Han ten Steldam aan het woord komt. Als je een tijdje niets doet aan het beheer van de hoefdieren zie je dat de dieren kleiner worden zegt hij. Bij het uitspreken van die zin verschijnt Rob Bijlsma voor zijn geestesoog die hem de vraag stelt: Wat is daar mis mee? Dat is een interessante vraag, zegt Ten Steldam hardop. Dat is zeker een interessante vraag! Daarover had ik graag nog wel een bespiegeling willen lezen.

Ook binnen mijn eigen werkkring bij Staatsbosbeheer wordt voortdurend geworsteld met de vraag wat belangrijker is: behoud van de cultuurhistorische waarde en de daarmee samenhangende, soms hoge, biodiversiteit of een gebied loslaten. Staatsbosbeheer heeft voor een aantal gebieden zoals het zandlandschap van het Drents Friese Wold de keuze gemaakt om het beheer over niet al te lange termijn los te laten. Maar ook hier ligt het akelige gevoel van verlies op de loer want voor het stuifzandgebied de Kale Duinen wordt al weer een uitzondering gemaakt. Te belangrijk vanuit cultuurhistorisch en ecologisch perspectief.

Er is, zoals in Wild en bijster land ook wordt gezegd maar heel weinig stuifzandheidelandschap meer over. Daarvoor hebben we zelfs een internationale verantwoordelijkheid. Alsof de worsteling zonder dat al niet groot genoeg is. Wild en bijster land is zoals gezegd vooral een prachtig boek omdat het die worsteling van de mens ten opzichte van de vrije natuur vanuit verschillende gezichtspunten beschrijft. En vooral ook, bekennen dat we lang niet altijd weten wat het beste is. Althans, ik hoop dat we dat durven.

Kortom, wat mij betreft mag Wild en bijster land op de verplichte leeslijst en dan niet alleen op die van mensen of studierichtingen die 'iets met natuur doen'...